ԵՎՐՈՊԱԿԱՆ ԵՐԿՐՆԵՐԻ ԲԱՐՁՐԱԳՈՒՅՆ ԿՐԹՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱՐԱՐՆԵՐԻ ՀԱՆԴԻՊՄԱՆ ԿՈՄՅՈՒՆԻԿԵ
/Պրահա, 19-ը մայիսի 2001 թ./
2008-04-30
Եվրոպական երկրների բարձրագույն կրթության
նախարարների հանդիպման կոմյունիկե
Պրահա, 19 մայիսի, 2001 թ.
Բնագիրը` անգլերեն
Բոլոնիայի հռչակագրի ընդունումից երկու տարի անց և Սորբոնի հռչակագրից երեք տարի հետո Բոլոնիայի հռչակագիրը ստորագրած 32 երկրների կրթության նախարարները հանդիպեցին Պրահայում` գնահատելու ձեռք բերած նվաճումները և ճշտելու գործընթացի առաջիկա տարիների ուղղություններն ու գերակայությունները: Նախարարները նորից հաստատեցին իրենց պարտավորվածությունը մինչև 2010 թ. ստեղծել Բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածք: Հանդիպման համար Պրահայի ընտրությունը խորհրդանշում է իրենց կամքի դրսևորումն այս գործընթացում ընդգրկելու համայն Եվրոպան` Եվրամիության ընդլայնման լույսի ներքո:
Նախարարները ողջունեցին և քննարկեցին Բոլոնիայի գործընթացի խմբի կողմից կազմված «Օժանդակում Բոլոնիայի գործընթացին» զեկույցը և գտան, որ Բոլոնիայի հռչակագրում ամրագրված նպատակները լայնորեն ընդունվել և կիրառվել են որպես բարձրագույն կրթության զարգացման հիմք Հռչակագիրը ստորագրած երկրների մեծամասնության, ինչպես նաև համալսարանների և բարձրագույն կրթության այլ հաստատությունների կողմից: Նախարարները վերահաստատեցին, որ պետք է շարունակեն ջանքեր գործադրել աջակցելու ուսանողների, դասախոսների, հետազոտողների ու վարչական անձնակազմի շարժունությանը, որպեսզի կարողանան օգտվել Բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքի կրթական ժառանգությունից, ներառյալ նրա ժողովրդավարական արժեքները, բարձրագույն կրթության համակարգերի, մշակույթի և լեզուների բազմազանությունը:
Նախարարներն ի գիտություն ընդունեցին Սալամանկայում մարտի 29-30-ին ընդունված եվրոպական համալսարանների ասոցիացիայի կոնվենցիան և մարտի 24-25-ը Գյոթեբորգում ընդունված Եվրոպայում ուսանողների ազգային միությունների ասոցիացիայի կոնվենցիայի երաշխավորությունները, ինչպես նաև գնահատեցին Եվրոպական համալսարանների ասոցիացիայի (EUA) և Եվրոպայի ուսանողների ազգային միությունների ասոցիացիայի ակտիվ ներգրավումը Բոլոնիայի գործընթացին:
Նրանք նշեցին և գնահատեցին մի շարք այլ հեռահար նախաձեռնություններ:
Նախարարները նշեցին նաև Եվրոպական հանձնաժողովի կառուցողական աջակցությունը:
Նախարարները նշեցին, որ Հռչակագրում երաշխավորված կրթական աստիճանների կառուցվածքին վերաբերող գործողությունները լայնորեն և առավել արդյունավետ ծավալվել են շատ երկրներում: Նրանք հատկապես գնահատեցին կրթության որակի ապահովման ուղղությամբ տարվող աշխատանքները:
Նախարարներն ընդունեցին համագործակցության անհրաժեշտությունը` կրթության միջազգայնացման ընթացքում առաջացած մարտահրավերների հաղթահարման համար:
Նրանք կարևորեցին նաև հարատև կրթության անհրաժեշտությունը հետագա կրթական զարգացումներում:
Բոլոնիայի գործընթացի վեց նպատակների իրագործմանը հաջորդող հետագա գործողությունները
Նախարարները հայտարարեցին, որ ինչպես նշված է Բոլոնիայի հռչակագրում, Բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքի ձևավորումը բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների գրավչության և մրցունակության բարձրացման պայմանն է: Նրանք պաշտպանեցին այն դրույթը, որ բարձրագույն կրթությունը պետք է դիտվի որպես հասարակական բարիք, որ այն կա ու կմնա որպես հասարակական պարտավորություն (կանոններ, օրենսդրություն և այլն), և որ ուսանողները բարձրագույն կրթության գործընթացի լիիրավ անդամներ են:
Այս տեսակետից նախարարները գործընթացի հետագա զարգացումը մեկնաբանեցին հետևյալ կերպ:
Դյուրընթեռնելի և համեմատելի աստիճանների համակարգի ընդունում
Նախարարները մեծապես խրախուսեցին համալսարաններին և այլ բարձրագույն ուսումնական հաստատոթյուններին` օգտվել գոյություն ունեցող ազգային օրենսդրության բոլոր առավելություններից և եվրոպական այն միջոցներից, որոնք ուղղված են հեշտացնելու ուսումնական ծրագրային միավորների, կրթական աստիճանների և վկայականների ակադեմիական և մասնագիտական ճանաչմանն այնպես, որ քաղաքացիները կարողանան արդյունավետ օգտագործել իրենց որակավորումները, կարողություններն ու հմտությունները Բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքում:
Նախարարները կոչ արեցին գոյություն ունեցող կազմակերպություններին և ցանցերին, ինչպիսիք են NARIC-ը և ENIC-ը, ինստիտուցիոնալ, ազգային և եվրոպական մակարդակներում աջակցել պարզ, արդյունավետ և արդարացի ճանաչմանը, որը կարտացոլի որակավորումների նշված բազմազանությունը:
Գլխավորապես երկու փուլերի վրա հիմնված համակարգի ընդունում
Նախարարները գոհունակությամբ նշեցին, որ քննարկվել և ամրագրվել է երկու հիմնական փուլերի վրա հիմնված համակարգ, որը բարձրագույն կրթությունը հստակորեն տարանջատում է բակալավրական և մագիստրոսական ուսուցման: Որոշ երկրներ արդեն ընդունել են այդ կառուցվածքը, իսկ մյուսները մեծ շահագրգռվածությամբ քննարկում են այն: Կարևոր է նշել, որ շատ երկրներում բակալավրի և մագիստրոսի աստիճանները, կամ երկու այլ համեմատելի աստիճանները կարող են ձեռք բերել համալսարաններում, ինչպես նաև այլ բարձրագույն ուսումնական հաստատություններում: Որակավորում շնորհող ծրագրերը կարող են և, անշուշտ, ունեն տարբեր կողմնորոշումներ և ուղղվածություն, որպեսզի հարմարեցվեն անհատների բազմազան կարիքներին, ուսումնական գործընթացի և աշխատանքի շուկայի պահանջներին, ինչպես ամրագրված է Հելսինկիում կայացած` բակալավրի աստիճաններին վերաբերող սեմինարում (փետրվար, 2001 թ.):
Կրեդիտային համակարգի ներդրում
Նախարարները շեշտեցին, որ կրթական և որակավորման շնորհման գործընթացների առավել ճկունության համար անհրաժեշտ է ընդունել որակավորումների ընդհանուր անկյունաքարեր, որոնք կօժանդակվեն ECTS-ի կրեդիտային համակարգի, կամ դրան նմանվող թեÕ› փոխանցելիության և թեÕ› կուտակման գործառույթներն ապահովող այլ համատեղելի համակարգի կողմից: Փոխադարձաբար ճանաչում ստացած կրթության որակի ապահովման համակարգերին զուգընթաց նման համակարգերը ևս հեշտացնում են ուսանողների մուտքը եվրոպական աշխատանքի շուկա և բարձրացնում եվրոպական բարձրագույն կրթության համակարգերի համեմատելիությունը, գրավչությունը և մրցունակությունը: Նման կրեդիտային համակարգի և դիպլոմի հավելվածի ամենուրեք օգտագործումը կնպաստի այս ուղղության զարգացմանը:
Նպաստել շարժունությանը
Նախարարները վերահաստատեցին, որ ուսանողների, դասախոսների, հետազոտողների և վարչական աշխատողների շարժունության բարելավումը, ինչպես նշված է Բոլոնիայի հռչակագրում, չափազանց կարևոր է: Այդ պատճառով նրանք հաստատեցին իրենց պարտավորվածությունը` վերացնել ուսանողների, դասախոսների, հետազոտողների և վարչական անձնակազմի ազատ տեղաշարժմանը խանգարող բոլոր խոչընդոտները և ընդգծեցին շարժունության սոցիալական ուղղվածությունը: Նրանք նշեցին Եվրոպական համայնքի կողմից առաջադրված շարժունության ծրագրերը և այդ բնագավառի առաջընթացը, օրինակ` Եվրախորհրդի կողմից 2000 թ. Նիցցայում ընդունված շարժունության գործողությունների ծրագիրը:
Նպաստել եվրոպական համագործակցության որակի ապահովմանը
Նախարարները ընդունեցին որակի ապահովման համակարգերի կենսական դերը` բարձր որակի չափորոշիչներ ապահովելու և աջակցելու Եվրոպայում որակավորումների համեմատելիության հեշտացմանը: Նրանք խրախուսեցին նաև որակի ապահովման և ճանաչման ցանցերի միջև սերտ համագործակցությունը: Նրանք ընդունեցին եվրոպական սերտ համագործակցության և որակի ապահովման ազգային համակարգերի ընդունման հարցում փոխադարձ վստահության անհրաժեշտությունը: Այնուհետև նրանք խրախուսեցին համալսարաններին և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններին` տարածել լավագույն փորձը և մշակել գնահատման, հավատարմագրման, սերտիֆիկացման մեխանիզմների փոխադարձ ընդունման ընթացակարգեր: Նախարարները կոչ արեցին համալսարաններին, բարձրագույն ուսումնական հաստատություններին և ազգային գործակալություններին համագործակցելու բարձրագույն կրթության Որակի ապահովման եվրոպական ցանցին (ENQA) չանդամակցված երկրների համապատասխան կազմակերպությունների հետ` որակի ապահովման համաեվրոպական չափանիշներ սահմանելու և լավագույն փորձը տարածելու համար:
Զորակցում բարձրագույն կրթության եվրոպական ուղղվածությանը
Հետագայում ևս բարձրագույն կրթությունում եվրոպական ուղղվածության ամրապնդման և շրջանավարտների ծառայողականության հնարավորություններին մեծապես նպաստելու նպատակով նախարարները կոչ արեցին մշակել «Եվրոպական» բովանդակությամբ ուսումնական ծրագրեր, ուսումնական պլաններ, կուրսեր և մոդուլներ: Սա հատկապես վերաբերում է տարբեր երկրների համագործակցող ուսումնական հաստատությունների համատեղ մշակած մոդուլներին, կուրսերին և ծրագրերին, որի արդյունքում տրվում է համատեղ որակավորման ճանաչում:
Նախարարներն ընդգծել են նաև հետևյալ սկզբունքները
Հարատև կրթություն
Հարատև կրթությունը Եվրոպական բարձրագույն կրթության տարածքի էական տարրն է: Ապագա Եվրոպայում, որը կառուցվում է որպես գիտելիքների վրա հիմնված հասարակություն և տնտեսություն, հարատև կրթության ռազմավարությունը անհրաժեշտ է` դիմակայելու մրցունակության և նոր տեխնոլոգիաների օգտագործման, սոցիալական ուղղվածության զարգացման, հավասար հնարավորությունների և կյանքի որակի բարելավման մարտահրավերներին:
Բարձրագույն ուսումնական հաստատությունները և ուսանողները
Նախարարները ողջունեցին և շեշտեցին, որ անհրաժեշտ է համալսարաններին, մյուս բարձրագույն ուսումնական հաստատություններին և ուսանողներին, որպես իրազեկ, գործունյա և կառուցողական գործընկերներ, ներգրավել Բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքի հիմնադրման և ձևավորման գործում: Հաստատությունները շեշտել են իրենց գործունեության կարևորությունը համադրելի, բազմազան ու հարմարվող Բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքի ստեղծման գործում:
Նախարարները նաև նշեցին, որ որակը Բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքում վստահության, համապատասխանության, շարժունության, համադրելիության և գրավչության հիմնական պայմանն է: Նախարարները գոհունակությամբ գնահատեցին բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների ավանդը ուսուցման ծրագրերի զարգացման գործում, որոնցում համատեղված են ակադեմիական որակը և աշխատելու երկարատև հնարավորությունը, և կոչ արեցին շարունակել իրենց ակտիվ գործունեությունն այս ուղղությամբ:
Նախարարները հաստատեցին, որ ուսանողները պետք է մասնակցեն և ազդեցություն ունենան համալսարանների և այլ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների կառավարմանը և ուսուցման բովանդակության ձևավորմանը: Նախարարները նորից հաստատեցին ուսանողների կողմից կարևորված Բոլոնիայի գործընթացի սոցիալական ուղղվածությունը:
Նպաստելը բարձրագույն կրթության Եվրոպական տարածաշրջանի գրավչության ապահովմանը
Նախարարները համաձայնեցին Եվրոպայի և աշխարհի այլ երկրների ուսանողների համար Եվրոպական բարձրագույն կրթության գրավչության ընդլայնման կարևորության հարցում: Եվրոպական բարձրագույն կրթության աստիճանների դյուրընթեռնելիությունն ու համադրելիությունը ողջ աշխարհով տարածելու համար պետք է մշակել ընդհանուր որակավորումների համակարգ, ինչպես նաև որակի ապահովումը և հավատարմագրման (սերտիֆիկացման) համաձայնեցված մեխանիզմները` զարգացնելով տեղեկատվական ջանքերը:
Նախարարները հատկապես ընդգծել են, որ բարձրագույն կրթության և գիտական հետազոտությունների որակը կա և պետք է լինի Եվրոպայի միջազգային գրավչության և մրցունակության կարևոր բնորոշիչ գործոնը: Նախարարները հանաձայնեցին, որ առավել ուշադրություն պետք է դարձնեն տարբեր ուղղվածություն ունեցող ինաստիտուտների և ծրագրերի գոյությունից Բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքի շահեկանության գործոնի վրա: Նրանք կոչ արեցին ավելի սերտացնել համագործակցությունը եվրոպական երկրների միջև` միջազգային կրթության զարգացման հնարավոր հեռանկարների և նշանակության առումով:
Հետագա քայլեր
Նախարարները պարտավորվեցին շարունակել համագործակցությունը նպատակների շուրջ` հիմնված Բոլոնիայի հռչակագրում նշված մշակութային, լեզուների, ազգային կրթական համակարգերի նմանությունների և շահեկան բազմազանության վրա: Կարևորվում են միջկառավարական համագործակցության բոլոր հնարավորությունները և եվրոպական համալսարանների, այլ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների, ուսանողական կազմակերպությունների հետ շարունակական երկխոսությունը, ինչպես նաև համայնքային ծրագրերը: Նախարարները ողջունեցին Բոլոնիայի գործընթացի նոր անդամներին, որոնց համար մատչելի են եվրոպական համայնքային, Սոկրատես, Լեոնարդո դա Վինչի ծրագրերը կամ Տեմպուս Քարդ ծրագիրը:
Նանք ընդունեցին Խորվաթիայի, Կիպրոսի և Թուրքիայի անդամության հայտերը:
Նախարարները որոշեցին, որ նոր հանդիպումը տեղի կունենա 2003 թ. երկրորդ կեսին Բեռլինում` առաջընթացը գնահատելու և Բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքի հաստատման գործընթացի հաջորդ փուլերի ուղղություններն ու գերակայությունները նշելու համար: Նրանք հաստատեցին հետագա գործողությունների մշակման անհրաժեշտությունը, որը կիրականացնեն նախապատրաստող և հետագա քայլերը մշակող խմբերը:
Հետագա քայլերը մշակող խումբը պետք է կազմված լինի Բոլոնիայի գործընթացին անդամագրված երկրների նոր անդամների և Եվրոպական հանձնաժողովի ներկայացուցիչներից: Խումբը կնախագահի այդ ժամանակահատվածում Եվրամիությունը նախագահող երկրի ներկայացուցիչը:
Նախապատրաստող խումբը պետք է կազմված լինի նախարարների նախկին և հաջորդ հանդիպումները հյուրընկալող երկրների, Եվրամիության երկու անդամ և երկու ոչ անդամ պետությունների ներկայացուցիչներից: Վերջին չորս ներկայացուցիչները կընտրվեն հետագա քայլերը մշակող խմբի կողմից: Եվրամիությունը նախագահող երկրի և Եվրոպական հանձնաժողովի ներկայացուցիչները նույնպես կընդգրկվեն նախապատրաստող խմբում:
Նախապատրաստող խումբը կնախագահի նախարարների մակարդակով հաջորդ հանդիպման հյուրընկալող երկրի ներկայացուցիչը:
Համալսարանների եվրոպական ասոցիացիայի Բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների եվրոպական ասոցիացիայի, Եվրոպայում ուսանողների ազգային միությունների ասոցիացիայի և Եվրոպայի խորհրդի հետ անհրաժեշտ է անցկացնել խորհրդատվություններ:
Գործընթացի զարգացման նպատակով նախարարները խրախուսել են հետագա քայլերը մշակող խմբին` կազմակերպելու համաժողովներ հետևյալ թեմաներով. համագործակցություն` հավատարմագրման և որակի ապահովման հարցերում, Բոլոնիայի գործընթացում որակավորումների փոխճանաչում և կրեդիտների կիրառում, համատեղ որակավորումների մշակում, սոցիալական ուղղվածություն` հատուկ ուշադրություն դարձնելով շարժունության խոչընդոտների հաղթահարմանը, Բոլոնիայի գործընթացի տարածքը, հարատև կրթությունը և ուսանողների մասնակցությունը:
Two years after signing the Bologna Declaration and three years after the Sorbonne Declaration, European Ministers in charge of higher education, representing 32 signatories, met in Prague in order to review the progress achieved and to set directions and priorities for the coming years of the process. Ministers reaffirmed their commitment to the objective of establishing the European Higher Education Area by 2010. The choice of Prague to hold this meeting is a symbol of their will to involve the whole of Europe in the process in the light of enlargement of the European Union.
Ministers welcomed and reviewed the report "Furthering the Bologna Process" commissioned by the follow-up group and found that the goals laid down in the Bologna Declaration have been widely accepted and used as a base for the development of higher education by most signatories as well as by universities and other higher education institutions. Ministers reaffirmed that efforts to promote mobility must be continued to enable students, teachers, researchers and administrative staff to benefit from the richness of the European Higher Education Area including its democratic values, diversity of cultures and languages and the diversity of the higher education systems.
Ministers took note of the Convention of European higher education institutions held in Salamanca on 29-30 March and the recommendations of the Convention of European Students, held in GՓteborg on 24-25 March, and appreciated the active involvement of the European University Association (EUA) and the National Unions of Students in Europe (ESIB) in the Bologna process. They further noted and appreciated the many other initiatives to take the process further. Ministers also took note of the constructive assistance of the European Commission.
Ministers observed that the activities recommended in the Declaration concerning degree structure have been intensely and widely dealt with in most countries. They especially appreciated how the work on quality assurance is moving forward. Ministers recognized the need to cooperate to address the challenges brought about by transnational education. They also recognized the need for a lifelong learning perspective on education.
Further actions following the six objectives of the Bologna Process
As the Bologna Declaration sets out, Ministers asserted that building the European Higher Education Area is a condition for enhancing the attractiveness and competitiveness of higher education institutions in Europe. They supported the idea that higher education should be considered a public good and is and will remain a public responsibility (regulations etc.), and that students are full members of the higher education community. From this point of view Ministers commented on the further process as follows:
Adoption of a system of easily readable and comparable degrees
Ministers strongly encouraged universities and other higher education institutions to take full advantage of existing national legislation and European tools aimed at facilitating academic and professional recognition of course units, degrees and other awards, so that citizens can effectively use their qualifications, competencies and skills throughout the European Higher Education Area. Ministers called upon existing organisations and networks such as NARIC and ENIC to promote, at institutional, national and European level, simple, efficient and fair recognition reflecting the underlying diversity of qualifications.
Adoption of a system essentially based on two main cycles
Ministers noted with satisfaction that the objective of a degree structure based on two main cycles, articulating higher education in undergraduate and graduate studies, has been tackled and discussed. Some countries have already adopted this structure and several others are considering it with great interest. It is important to note that in many countries bachelor's and master's degrees, or comparable two cycle degrees, can be obtained at universities as well as at other higher education institutions. Programmes leading to a degree may, and indeed should, have different orientations and various profiles in order to accommodate a diversity of individual, academic and labour market needs as concluded at the Helsinki seminar on bachelor level degrees (February 2001).
Establishment of a system of credits
Ministers emphasized that for greater flexibility in learning and qualification processes the adoption of common cornerstones of qualifications, supported by a credit system such as the ECTS or one that is ECTS-compatible, providing both transferability and accumulation functions, is necessary. Together with mutually recognized quality assurance systems such arrangements will facilitate students' access to the European labour market and enhance the compatibility, attractiveness and competitiveness of European higher education. The generalized use of such a credit system and of the Diploma Supplement will foster progress in this direction.
Promotion of mobility
Ministers reaffirmed that the objective of improving the mobility of students, teachers, researchers and administrative staff as set out in the Bologna Declaration is of the utmost importance. Therefore, they confirmed their commitment to pursue the removal of all obstacles to the free movement of students, teachers, researchers and administrative staff and emphasized the social dimension of mobility. They took note of the possibilities for mobility offered by the European Community programmes and the progress achieved in this field, e.g. in launching the Mobility Action Plan endorsed by the European Council in Nice in 2000.
Promotion of European cooperation in quality assurance
Ministers recognized the vital role that quality assurance systems play in ensuring high quality standards and in facilitating the comparability of qualifications throughout Europe. They also encouraged closer cooperation between recognition and quality assurance networks. They emphasized the necessity of close European cooperation and mutual trust in and acceptance of national quality assurance systems. Further they encouraged universities and other higher education institutions to disseminate examples of best practice and to design scenarios for mutual acceptance of evaluation and accreditation/certification mechanisms. Ministers called upon the universities and other higher educations institutions, national agencies and the European Network of Quality Assurance in Higher Education (ENQA), in cooperation with corresponding bodies from countries which are not members of ENQA, to collaborate in establishing a common framework of reference and to disseminate best practice.
Promotion of the European dimensions in higher education
In order to further strengthen the important European dimensions of higher education and graduate employability Ministers called upon the higher education sector to increase the development of modules, courses and curricula at all levels with "European" content, orientation or organisation. This concerns particularly modules, courses and degree curricula offered in partnership by institutions from different countries and leading to a recognized joint degree.
